[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Byli niedosiê¿ni, a jednak ustawicznie wpl¹tani w ludzkie sprawy.Moglipodró¿owaæ z olbrzymi¹ szybkoœci¹, pojawiaæ siê i znikaæ; mieli bronie oogromnej, niespotykanej sile ra¿enia.Ka¿dy z nich pe³ni³ specyficzne funkcje iw rezultacie ka¿de ludzkie dzia³anie mog³o wzi¹æ z³y obrót lub osi¹gn¹æpowodzenie, zale¿nie od postawy boga spra­uj¹cego pieczê nad dan¹ dziedzin¹;dlatego rytua³y kultowe i ofiary dla bogów mia³y pozyskaæ ich ³aski.Czo³owym bóstwem Greków w okresie cywilizacji helleñskiej by³ Zeus - „ojciecbogów i ludzi", „pan niebiañskiego ognia".Jego zasadnicz¹ broni¹ i g³Ã³wnymsymbolem by³ piorun.„Król" na ziemi, który zst¹pi³ z niebios; rozstrzyga³sprawy i by³ rozdawc¹ dóbr i nieszczêœæ wœród œmiertelników, ale w³aœciwym jegokrólestwem pozosta³o niebo.Nie byk ani pierwszym bogiem na ziemi, ani pierwszym bóstwem przebywaj¹cym wniebiosach.Mieszaj¹c teologiê z kosmologi¹, by otrzymaæ coœ, co uczenitraktuj¹ jako mitologiê, Grecy wierzyli, ¿e najpierw panowa³ Chaos; potempojawi³a siê Gaja (Ziemia) i jej ma³­¿onek Uranos (Niebo).Gaja i Uranos wydalina swiat dwanaœcioro potomków - szeœciu tytanów i szeœæ tytanid.Chocia¿ aren¹ich legen­darnych czynów by³a ziemia, przyjmuje siê, ¿e mia³y one tak¿e wymiarkosmiczny.Na pierwszy plan w olimpijskiej mitologii wysun¹³ siê Kronos, najm³odszy ztytanów.Zdoby³ supremacjê wœród rodzeñstwa jako uzurpator, kastruj¹c swojegoojca Uranusa.Obawiaj¹c siê braci i sióstr, Kronos uwiêzi³ ich, a potemwypêdzi³.Za to przeklê³a go matka: spotka go ten sam los, co jego ojca:zostanie zrzucony z tronu przez w³asnych synów.Kronos wszed³ w zwi¹zek ze swoj¹ siostr¹ Re¹, która urodzi³a mu trzech synów itrzy córki: Hadesa, Posejdona i Zeusa oraz Hestiê, Demeter i Herê.Jeszcze razlos sprawi³, ¿e najm³odszy syn zdetroni­zowa³ ojca; kl¹twa Gai ziœci³a siê, gdyKronosa obali³ Zeus.Wszystko wskazuje na to, ¿e ten przewrót nie przebiega³ g³adko.Przez wiele latci¹gnê³y siê walki bogów z nieprzebran¹ chmar¹ po­tworów.Do rozstrzygaj¹cejrozgrywki dosz³o miêdzy Zeusem a wê¿o­watym bóstwem Tyfonem.Zmagania toczy³ysiê na szerokich prze­strzeniach ziemi i nieba; miejscem decyduj¹cego starciaby³a góra Kasjo w pobli¿u granicy miêdzy Egiptem a Arabi¹ - najwyraŸniej gdzieœna Pó³wyspie Synajskim (il.21).Po wygraniu walki Zeus zosta³ uznany za najwiêkszego wœród bo­gów.Mimo tomusia³ podzieliæ siê w³adz¹ z braæmi.Wybra³ (czy te¿, wedle innej wersji,wylosowa³) w³adzê nad niebem, najstarszemu bratu,56 57Il.21Hadesowi, przypad³ w udziale œwiat podziemi, a œredni brat, Posejdon, obj¹³panowanie nad morzami.Jakkolwiek z biegiem czasu Hades sta³ siê synonimem piek³a, jego pierwotnymkrólestwem by³o terytorium po³o¿one gdzieœ „daleko na dole", bagna, odludneokolice i ziemie sp³ukiwane potê¿nymi rzekami.O Hadesie mówiono, ¿e „nie mo¿nago zobaczyæ" - jest nieprzystêpny, groŸny, surowy; nie daj¹cy siê poruszyæmodlitw¹ czy ofiar¹.Posejdon natomiast ze swym atrybutem - trójzêbem - by³widywany czêsto.Chocia¿ w³ada³ morzami, by³ te¿ nauczycielem rzeŸby imetalurgii.a nawet przebieg³ym magikiem i sztukmistrzem.Podczas gdy Zeusaprzedstawiano w greckiej tradycji i legendzie jako w³adcê srogiego dla ludzi -który powzi¹³ nawet w pewnej chwili zamiar wytracenia ludz~ koœci - Posejdonauwa¿ano za przyjaciela i boga, który zadawa³ sobie wiele trudu, by zdobyæpochwa³y œmiertelników.Tych trzech braci i ich trzy siostry, dzieci Kronosa i Rei, tworzy³y starsz¹grupê bogów Olimpu, grona dwunastki wielkich bogów.W sk³ad pozosta³ej szóstkiwchodzili wy³¹cznie potomkowie Zeusa; greckie opowieœci dotycz¹ g³Ã³wnie ichgenealogii i pokrewieñstw.Matkami mêskich i ¿eñskich bóstw sp³odzonych przez Zeusa by³y ró¿ne boginie.Pierwsz¹ by³a Metyda, z tego zwi¹zku urodzi³a mu siê córka, melka bogini Atena.Zawiadywa³a rozs¹dkiem i rêkodzie³em, a zatem uznawano j¹ za boginiê m¹droœci.Ale poniewa¿ okaza³a siê jedynym bóstwem, które pozosta³o na miejscu walkiZeusa z Tyfonem (wszyscy inni bogowie zbiegli), przyswoi³a sobie przymiotymilitarne i by³a te¿ bogini¹ wojny.By³a „nie tkniêt¹ dziewic¹", niczyj¹ ¿on¹;jednak¿e niektóre opowieœci ³¹cz¹ j¹ czêsto ze stryjem Posejdonem i jakkolwiekoficjaln¹ ma³¿onk¹ Posejdona by³a pani labiryntu z_ Krety, bratanicê Atenê mia³za kochankê.Potem Zeus zbli¿y³ siê do innych bogiñ, ale ich dzieci nie mia³y odpowiednichkwalifikacji, ¿eby wejœæ do olimpijskiego krêgu.Przy­stêpuj¹c z premedytacj¹do powo³ania na œwiat mêskiego potomka, Zeus zwróci³ siê do jednej ze swoichsióstr.Najstarsza, Hestia, by³a, jak mówiono, kimœ w rodzaju pustelnicy - mo¿ezbyt stara lub zbyt chora, by staæ siê obiektem ma³¿eñskiej aktywnoœci - wiêcZeus nie musia³ wiele wyjaœniaæ, gdy skierowa³ swoj¹ uwagê na Demeter, œred­ni¹siostrê, boginiê urodzajów.Lecz zamiast syna urodzi³a mu córkê, Persefonê,która poœlubi³a swojego stryja Hadesa i panowa³a razem z nim nad œwiatempodziemi.Rozczarowany, ¿e nie urodzi³ siê syn, Zeus zaapelowa³ do innej bogini opociechê i mi³oœæ.Z Harmoni¹ mia³ dziewiêæ córek.Potem Leto urodzi³a mu córkêi syna - Artemidê i Apolla - dzieci te od razu zosta³y przyjête do gronag³Ã³wnych bóstw.Apollo, pierworodny syn Zeusa, by³ jednym z najwiêkszych bogów helleñskiegopanteonu, dr¿eli przed nim zarówno ludzie, jak i bogowie.Przedstawia³ iwyjaœnia³ œmiertelnikom wolê swojego ojca, Zeusa, by³ zatem autorytetem wkwestiach norm religijnych i kultu œwi¹tynnego.Jako reprezentant prawmoralnych i boskich wzywa³ do oczyszczenia i doskona³oœci duchowej, a tak¿efizycznej.Drugim synem Zeusa, urodzonym przez boginiê Majê, by³ Hermes, patron pasterzy,opiekun stad i trzód.Mniej wa¿ny i nie tak potê¿ny, jak jego brat Apollo,bli¿szy by³ ludzkim sprawom; jemu przypisywano ka¿dy uœmiech szczêœcia.Jakorozdawca dóbr zosta³ bóstwem opiekuñ­czym handlu, patronem kupców ipodró¿ników.Jednak mit i epika przedstawiaj¹ go przede wszystkim w rolipos³añca bogów, herolda Zeusa.Pobudzony koniecznoœci¹ podtrzymania pewnych tradycji dynas­tycznych, Zeuswci¹¿ domaga³ siê od swych sióstr syna.Tym razem zwróci³ siê do najm³odszejHery.Poœlubiaj¹c j¹ wed³ug rytua³Ã³w œwiê­tego ma³¿eñstwa, Zeus obwo³a³ j¹królow¹ bogów, bogini¹ matk¹.Ich ma³¿eñstwo zaowocowa³o synem Aresem i dwiemacórkami.Wstrz¹­sane by³o jednak ustawicznymi zdradami ze strony Zeusa, atak¿e, jak kr¹¿y³y pog³oski, ze strony Hery, co rzuca cieñ i poddaje ww¹tpliwoœæ prawoœæ pochodzenia nastêpnego syna, Hefajstosa.Ares zosta³ od razu w³¹czony do dwunastu g³Ã³wnych bogów Olimpu.Powierzono mustanowisko zastêpcy Zeusa.By³ bogiem wojny, przy­pisywano mu udzia³ wewszelkich rzeziach; a jednak daleko mu by³o58 59do niezwyciê¿onoœci - gdy w wojnie trojañskiej stan¹³ do walki po stronieTrojan, otrzyma³ ranê, jak¹ tylko Zeus móg³ wyleczyæ.Hefajstos natomiast musia³ sobie wywalczyæ drogê na szczyt Olimpu.By³ bogiemtwórczoœci, ognia kuŸni, uwa¿ano go za patrona sztuki metalurgii.Ten boskirzemieœlnik wytwarza³ zarówno praktyczne, jak i magiczne przedmioty dla bogów iludzi [ Pobierz caÅ‚ość w formacie PDF ]

  • zanotowane.pl
  • doc.pisz.pl
  • pdf.pisz.pl
  • listy-do-eda.opx.pl