[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.By³a w nim sala tronowadekorowana imponuj¹cymi freskami, trzysta ró¿nych kom­nat, kancelarie.Znaleziono tam te¿ (najwa¿niejsze dla historyka) zna­cznie ponad dwadzieœciatysiêcy tabliczek traktuj¹cych o ekonomii, handlu, polityce i ¿yciu spo³ecznymtamtych czasów, o pañstwie i kwes­tiach militarnych, i oczywiœcie o religiitego kraju i jego mieszkañców.Jedno z malowide³ œciennych w wielkim pa³acu wMari przedstawia inwestyturê króla Zimrilima dokonywan¹ przez boginiê Inannê,któr¹ Amoryci nazywali Isztar (il.41).Jak w innych panteonach, g³Ã³wne bóstwo, fizycznie obecne wœród Amurru, by³obogiem zjawisk atmosferycznych, czyli bogiem burzy.Nazywali je Adad - by³oodpowiednikiem kanaanejskiego Baala (,,pa­na") - i obdarzyli je te¿ przydomkiemHadad.Jego symbolem, jak mo¿na siê spodziewaæ, by³a rozwidlona b³yskawica.W tekstach kanaanejskich Baal czêsto jest nazywany „synem Da­gona".Teksty zMari równie¿ mówi¹ o starszym bóstwie o imieniu Dagon, „panu urodzajów", które- jak EI - przedstawiane jest jako bóstwo dalekie, narzekaj¹ce przy pewnejokazji, ¿e nie by³o ju¿ bra­ne pod uwagê przy konsultacjach dotycz¹cychprowadzenia jakiejœ wojny.W sk³ad tego panteonu wchodzi³ te¿ bóg Ksiê¿yca, którego Kana­anejczycynazywali Jarich, Akadyjczycy Sin, a Sumerowie Nanna, oraz bóg S³oñca, zwyklenazywany Szamasz, i inne bóstwa, których to¿­samoœæ rozprasza w¹tpliwoœci, ¿eMari by³o mostem (geograficznie i chronologicznie) ³¹cz¹cym kraje i ludyœródziemnomorskie na wscho­dzie z mezopotamskimi Ÿród³ami.Wœród znalezisk z Mari, jak wszêdzie na ziemiach Sumeru, by­Il.41³y tuziny pos¹gów ludzi: królów, szlachty, kap³anów, œpiewaków.Nieodmiennieprzedstawiano ich z rêkami z³o¿onymi do modlitwy, ich spojrzenie skierowane kubogom zosta³o utrwalone na zawsze (il.42).Kim byli ci bogowie nieba i ziemi, boscy, a jednak ludzcy, zawsze maj¹cy nadsob¹ panteon, czyli wewnêtrzny kr¹g dwunastu bóstw? Weszliœmy do œwi¹tyñ Grekówi Ariów, Hetytów i Hurytów, Kana­I1.428786anejczyków, Egipcjan i Amorytów.Przemierzyliœmy drogi, jakie wiod­³y nas przezmorza i kontynenty, pod¹¿yliœmy œladami, które nios³y nas przez tysi¹clecia.A wszystkie korytarze tych wszystkich œwi¹tyñ doprowadzi³y nas do jednegoŸród³a: Sumeru.4.SUMER: ZIEMIA BOGÓWNie ma cienia w¹tpliwoœci, ¿e „dawnymi s³owami", jakie przez tysi¹cleciastanowi³y jêzyk wy¿szej szko³y i pism religinych, by³ jêzyk Sumeru.Wiadomo te¿na pewno, ¿e „dawni bogowie" byli bogami Sumeru; zapisów i opowieœci, historiii wywodów genealogicznych o bogach starszych ni¿ sumeryjscy nigdzie nieznaleziono.Kiedy siê tych bogów (w ich oryginalnej, sumeryjskiej postaci czy póŸniejszejakadyjskiej, babiloñskiej lub asyryjskiej) nazwie i policzy, powstanie listasiêgaj¹ca setek osób.Lecz gdy zostan¹ ju¿ sklasyfiko­wani, staje siê jasne, ¿enie jest to bez³adna mieszanina bóstw; prze­wodzi³ im panteon wielkich bogów,rz¹dzony rad¹ bogów, po³¹czony z nimi wiêzami pokrewieñstwa.Kiedy wy³¹czy siête pomniejsze bra­tanice, licznych kuzynów, wnuków i dalszych krewnych, wy³aniasiê spójna i znacznie szczuplejsza grupa, w której ka¿de z tych bóstw mia³o doodegrania jak¹œ rolê, przejawia³o jak¹œ szczególn¹ moc i obarczone by³o jakimiœobowi¹zkami.Sumerowie wierzyli, ¿e te istoty by³y bogami „niebios".Teksty odnosz¹ce siê doczasów, „zanim rzeczy zosta³y stworzone", mówi¹ o takich niebiañskich bogach,jak Apsu, Tiamat, Anszar, Kiszar.Nigdy nie wysuniêto twierdzenia, i¿ bogowietej kategorii pojawili siê kiedykolwiek na Ziemi.Kiedy przyjrzymy siê bli¿ej„bóstwom" które istnia³y, zanim Ziemia zosta³a stworzona, uœwiadomimy sobie, ¿eby³y one cia³ami niebieskimi tworz¹cymi Uk³ad S³oneczny i ¿e tak zwane mitysumeryjskie dotycz¹ce tych niebiañskich istot s¹ w rzeczywistoœci - jak towyka¿emy - œcis³ymi i mo¿liwymi do przyjêcia z punktu widzenia naukikoncepcjami kosmologicznymi naszego Uk³adu S³one­cznego.Byli te¿ pomniejsi bogowie, którzy byli bogami „na ziemi".Oœrodki89ich kultu stanowi³y na ogó³ prowincjonalne miasta; nie byli nikim wiêcej ni¿lokalnymi bóstwami.W najlepszym razie powierzano im pieczê nad jakimœograniczonym polem dzia³ania - jak na przyk³ad bogini NIN.KASHI (Ninkasi,„pani-piwo"), która dogl¹da³a spraw zwi¹zanych z przyrz¹dzaniem napojów.Nierecytowano o nich hero­icznych opowieœci.Nie posiadali przera¿aj¹cych broni, aich rozkazy nie przyprawia³y innych bogów o dreszcz zgrozy.Mocno przywodz¹ namyœl jedn¹ z kompanii m³odych bóstw, maszeruj¹cych na koñcu pro­cesjiprzedstawionej na ska³ach hetyckiej Yazilikaya.Miêdzy tymi dwiema grupami sytuowali siê bogowie nieba i ziemi, nazywani„staro¿ytnymi bogami".W epickich opowieœciach wystêpuj¹ jako „dawni bogowie",którzy - jak wierzono w Sumerze - zst¹pili na ziemiê z nieba.Nie byli oni zwyk³ymi, lokalnymi bóstwami.Byli narodowymi, a w³aœciwiemiêdzynarodowymi bogami.Niektórzy z nich przebywali i dzia³ali na Ziemijeszcze przed pojawieniem siê ludzi na tej planecie.Uwa¿ano nawet, ¿e samopojawienie siê cz³owieka stanowi³o rezultat twórczej inicjatywy tych bogów.Byli potê¿ni, zdolni do wyczynów przerastaj¹cych mo¿liwoœci œmiertelnika i niedaj¹cych siê ogarn¹æ ludzkim umys³em.A jednak ci bogowie nie tylko wygl¹dalijak ludzie, lecz jedli i pili jak oni, oraz przejawiali w³aœciwie wszystkieodcienie ludzkiego uczucia mi³oœci i nienawiœci, lojalnoœci i niewierno­œci.Jakkolwiek role i hierarchiczna pozycja niektórych g³Ã³wnych bóstw zmienia³y siêw ci¹gu tysi¹cleci, by³a pewna liczba takich, jacy nigdy nie stracili swychczo³owych miejsc oraz narodowego i miêdzynarodo­wego uwielbienia [ Pobierz caÅ‚ość w formacie PDF ]

zanotowane.pl

doc.pisz.pl

pdf.pisz.pl

listy-do-eda.opx.pl