[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Zwi�zane one by�y z kwestiami religijnymi, patriotycznymi,uczuciowymi, spo�ecznymi, ale zawsze daj� odbiorcy wiele do my�lenia ipodsuwaj� wyobra�ni pytania : czy my �yj�cy w zupe�nie innych realiachbyliby�my zdolni do podejmowania takich decyzji, takich wyborów ? Jednocze�nieu�wiadamiaj�, �e ka�dy cz�owiek mo�e kiedy� stan�� przed takim wyborem i cowtedy."JEST SI� TAKIM JAK MIEJSCE, W KT�RYM SI� JEST"CZ�OWIEK ZDETERMINOWANY CZYWOLNY W LITERATURZE XX WIEKU ?�yjemy w ko�cu XX wieku.Jeste�my cz�sto niewolnikami mass mediów, które"zalewaj�" nas "tani�" kultur�.Jednak m�ody cz�owiek - wieczny w�drowiec,poszukuj�cy siebie i swego miejsca w �wiecie - d��y zawsze do czego�niezwyk�ego, oryginalnego.W tej odwiecznej pielgrzymce ku nieznanym regionomwszech�wiata pomocn� zdaje si� by� literatura, która od zarania dziejówtowarzyszy�a cz�owiekowi w jego �yciu codziennym , w jego wzlotach i upadkach,rado�ciach i smutkach, upojeniach i tragediach."Kazda epoka ma swe w�asne cele"- a literatura jest no�niczk� pewnych idei,przemy�le� i warto�ci.Rozstrzyga, rozwi�zuje dylematy, ujawnia tragedie, a wko�cu daje recept� na dobre �ycie.Jak powiedzia� Artur Górski : " Literatura to Pani nasza, Or�downiczka nasza,Pocieszycielka nasza, której my grzeszni wo�amy z g��boko�ci naszych pragnie� ismutków".Literatura próbuje tak�e znale�� odpowied� na pytania : czy cz�owiek jestcz�owiekiem i czy zda� egzamin ze swego cz�owiecze�stwa ? Czy jest istot�woln�, nieprzeci�tn�, broni�c� swych idea�ów i przekona�, a mo�e osobowo�i� okruchym wn�trzu, istot� biernie unosz�c� si� na falach �ycia, przesi�kni�t�duchem dekadentyzmu ?Jak� prawd� w tym wzgl�dzie o nas samych, naszych dziadkach i rodzicachprzekazuje nam literatura XX wieku ? Mo�emy mówic o sobie : wolni, niezale�ni,czy raczej oboj�tni, zrezygnowani, bezradni ?Obraz zdeterminowanego cz�owieka, zale�nego od uk�adów towarzyskich, schemetówobyczajowychprzynosi nam powie�� Zofii Na�kowskiej pt."Granica".G�ównym bohaterem jest Zenon Ziembiewicz.Jako m�ody ch�opiez poprzysi�g�sobie, �e w swoim doros�ym �yciu nie b�dzie post�powa� tak jak jego rodzice -jak rozpustny ojciec i zbyt tolerancyjna, cz�sto pretensjonalna matka.Jednakokaza� sie zbyt s�aby na to, aby wyrwa� si� z boleborza�skiego schamatu, zbytskorumpowany i uzalezniony od �wiata , w którym si� obraca�.Ju� w okresiestudiów zwi�za� si� z Czechli�skim, o którym wiedzia�, �e jest pe�en"tiumfuj�cej niemoralno�ci" i �e ich stosunki cechuje "brudne ciep�o zaufania"."Umówiona zaliczka" pozwoli�a wyjecha� Zenonowi do Pary�a na ostatni rokstudiów.Wiedzia�,�e przysy�ane przez niego do "Niwy" artyku�y o sytuacjimi�dzynarodowej, przeszed�y przez r�ce Czechli�skiego, ledwie przypomina�y jegoteksty, ale nie buntowa� si�, nie walczy� o swoj� niezale�no�� i indywidualizm.Ci�gle godzi� si� na wspó�prac�, bowiem to zniewolenie mia�o dodatni rys -stabilizacj� finansow�.Dla niej wyrzek� si� siebie.Kiedy Zenon zosta� redaktorem naczelnym "Niwy", pozwoli� sie opanowa� przezkr�gi ziemia�sko-bur�uazyjne.Sam przed sob� przyznawa� si� do tego, �edrukowa� teksty wskazane przez Tczewskich.Równie� pod ich dyktando dzia�a� b�d�c prezydentem miasta.- by�wspó�odpowiedzia�ny za decyzj� strzelania do robotników.Tak�e w okowy schematu popad� Zenon w �yciu osobistym : karierowicz zesredniej klasy, elegancka �ona z kamienic� czynszow� i m�oda s�u��ca na boku.Atak kiedy� brzydzi� si� romansami ojca, bed�c doroslym powtórzy� dok�adnie tosamo, okazuj�c si� wielkim cynikiem, bo i Elzbieta, i Justyna wiedzia�a oistnieniu "tej drugiej", obie oszukiwa�, zapewniaj�c o swojej wielkiej milo�ci.Wypowiadaj�c te slowa oszukiwa� obie kobiety, oszukiwa� samego siebie, godzi�si� na podwójn� moralno��, na zak�amanie i ob�ud� ! To nie �� symptomy �yciacz�owieka wolnego, ale zniewolonego przez konwenanse, uk�ady towarzyskie, formykulturowe.Z kultur� jako przejawem �ycia zdeterminowanego próbuje walczy� Józio,bohaterutworu Witolda Gombrowicza "Ferdydurke".Powszechnie wiadomo, �e kultura powinna sprawowa� funkcj� s�u�ebn� w stosunkudo cz�owieka, a tak naprawd� sprowadza indywidualizm i niepowtarzalno�cjednostki ludzkiej do tego co typowe i skorumpowane.W kleszczach formy pragniezamkn�� cz�owieka inny cz�owiek, �rodowisko, szko�a.Szko�a w "Ferdydurke" usidla osobowo�c ucznia stosem nakazów i norm, lekcje s�m�czarni� i czarn� magi�.Ca�y proces edukacji obwarowany jest restrykcjamiszkolnego regulaminu, pomy�lanego jako narz�dzie przymusu.Dlatego dochodzi dokonfliktu mlodzie�czego poczucia wolno�ci z okowami skodyfikowanych prawd, dokonfliktu utartych formu� i spontanicznych reakcji.Lekcje profesora Bladaczki sa wspania�ym tego konfliktu wywo�aniem.Niedowiarek Ga�kiewicznie mo�e za nic w �wiecie poj��, jak zachwyca� mo�e poezja S�owackiego, skoronie zachwyca.Bladaczka nie mo�e zrozumie�, jak nie zachwyca, skoro zachwyca.Opór ucznia usuwa grunt spod stóp nauczyciela, albowiem ca�y sens jegopolonistycznego trudu staje si� w�tpliwy [ Pobierz całość w formacie PDF ]