[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.), dalej cele (udzia� w kszta�towaniu socjalizmu) oraz rozwój wszechstronnyosobowo�ci.Abstrahuj�c od skonkretyzowanych celów w ró�nych systemachwychowania, wszystkie konieczne elementy definicji wychowania dadz� si�uogólni� w na�st�puj�cym okre�leniu ramowym: �Wychowanie jest zawsze spo�ecznieuznanym systemem dzia�ania pokole� starszych na dorastaj�ce celem pokierowaniaich wszechstronnym rozwojem dla przygotowania we�d�ug okre�lonego idea�u nowegocz�owieka do przysz�ego �ycia".Jako okre�lenie ramowe wychowania �definicja" ta nie dotyczy istoty poj�cia.Ramami dla zjawiska wychowania s� z jednej strony (1) pokolenia starszespo�ecze�stwa i (2) ich system kieruj�cego dzia�ania na m�odzie�, z drugiej za�(3) idea� nowego cz�owieka i (4) przysz�y kszta�t �ycia jako cele doosi�gni�cia.W tych ramach odbywa si� w�a�ciwe wychowanie jako ukierunkowanywszechstron�nie rozwój m�odzie�y tak co do kszta�towania pe�ni jej osobowo�ci,jak te� przygotowania do �ycia w spo�ecze�stwie.Równocze�nie przy��wiecaj�cyidea� �nowego cz�owieka" w okre�lonym spo�ecznie syste�mie wspó�czesnegowychowania wskazuje, �e tak w rozwijaniu si� osobowo�ci (proces personalizacji,�wiadomo�ci swego �ja", kim si� jest rzeczywi�cie), jak i w przygotowaniu do�ycia spo�ecznego (pro�ces socjalizacji, uspo�ecznienia, przystosowaniaspo�ecznego) zachodzi pokonanie �starego cz�owieka" i odrzucanie jegonaturalnych postaw wobec �ycia i innych ludzi.Odbywa si� wi�c wychowawczewy�prowadzanie ze stanu naturalnego do wy�szego stanu kulturalnego, a to naskutek dokonywania si� wewn�trznej przemiany dyspozycji psy�chicznychcz�owieka, która powoduje to, �e nast�puje zmiana postawy egoistycznej (A) nagóruj�c� postaw� altruistyczn� (B) w procesie personalizacji, a równocze�nie wprocesie socjalizacji ust�puje pocz�t�kowe nastawienie nostyczne (�ac.nos -my) przeciwstawiaj�ce sobie grupy my i oni (C) na rzecz nastawieniaillistycznego (�ac.Uli - owi), a wi�c s�u�ebnego zaanga�owania si� wewspólnocie (D).Ca�o�� stosunków poj�ciowych w okre�leniu ramowym wychowania dasi� graficznie przedstawi� nast�puj�co:14 Pedagogika - kurs systematyczny kl.IV Liceum Pedagogicznego.Pod red.B.Suchodolskiego, Warszawa 1964 s.50.Zanim jednak da si� wyja�ni� proces przemiany wewn�trznej ze stanu staregocz�owieka na cz�owieka nowego, przedtem trzeba zwróci� uwag� na uwarunkowaniatego procesu, do których nale�� przede wszystkim sk�adniki dynamicznewychowania.3.Sk�adniki (dynamizmy) wychowaniaDefinicja ramowa wychowania jako okre�lenie syntetyczne, ��cz�ce w sobieelementy definicji dzia�aniowych (prakseologicznych), roz�wojowych(ewolucyjnych), warunkuj�cych (sytuacyjnych) i wytwo-rowych (adaptacyjnych)ca�kuje w sobie poznane formy uj�cia: a) wychowania jako czynno�ci urabiania,b) wychowania jako swobod�nego rozwoju, c) wychowania jako oddzia�ywaniasytuacji wychowaw�czych oraz d) wychowania jako wytworu.Na skutek tegopo��czenia zawiera ono tak�e podstawowe sk�adniki wychowania, które s�dynami�cznymi si�ami, dzia�aj�cymi we wszechstronnym rozwijaniu cz�owieka.Dotych si�-dynamizmów nale��: 1 � - spo�eczne dzia�anie wychowawcze, które starasi� pokierowa� 2� - naturalnym rozwojem wychowanka, a to przez 3� - wychowawczezbli�enie wychowanka do idea�u nowego cz�owieka oraz przez 4� - ukszta�towaniejego postawy wobec przy-sz�ego, nieznanego jeszcze dok�adnie, �ycia.Przejd�my z kolei do bar�dziejszczegó�owej analizy wymienionych sk�adników wychowania.a) Najbardziej podstawow� si��, dzia�aj�c� w wychowaniu, jest p�d �yciowy donaturalnego, psychologicznego rozwoju organizmu.P�d ten nazywamy w pedagogicebiosem (gr.bios - �ycie)15.Na podsta�wie odziedziczonej konstytucji budowycia�a, systemu nerwowego i systemu hormonalnego w organizmie po rodzicach iszeregu poko�le� przodków bios wyra�a si� w rozmachu �yciowym (biotonus), którymo�e by� od przyj�cia dziecka na �wiat bardzo silny, intensywny, odporny naczynniki stresowe, �ywotny i plastyczny albo przeciwnie mo�e by� s�aby i nik�y.Na si�� biosu wi�c danej jednostki sk�adaj� si� dane wyposa�enia dziedzicznego,zwi�zane, np.z rozdzieleniem si� lub nie chromosomów (mongolizm wykazuje 47chromosomów zamiast normalnych 46), z prawid�owo�ci� dzia�ania enzymów (wma��e�stwach krewniaczych upo�ledzenie umys�owe dziecka spowodowanefenyloketonuri� jest nabytym zatruciem pod wp�ywem niew�a�ciwego po�ywienia), zzetkni�ciem si� przeciwcia� we krwi (czynnik Rh) itp.16 Ale obok dziedziczeniabiologicznego dzia�a tak�e w biosie dziedzicze�nie dyspozycji psychicznych, np.talentów i zdolno�ci (np.w rodzinach Bachów, Straussów zdolno�ci muzyczne, wrodzinie Bernouillich - ma�tematyczne) lub upo�ledzenia i zwyrodnieniamoralnego (rodzina Jukes, Kallikak)17.Z biosem wi�c wi��� si� wszelkie stanysomatyczne i psychiczne w zakresie normalnych reakcji i ich zaburze� orazutrzymywania równowagi zdrowia tak fizjologicznego, jak i psychicz�nego.Wspó�cze�nie nauka d��y do zmierzenia si�y biosu w organizmie (biometria).Bioswi�c ukszta�towany przez stan t�yzny biologicznej szeregu pokole�genealogicznych jako naturalny psycho-organiczny rozwój ka�dej jednostki,odbywaj�cy si� niezale�nie od naszej woli, stanowi fundamentaln� si��dynamiczn�, nap�dow� ca�ego procesu wychowawczego.Jednak�e si�a biosu,wynikaj�ca z instynktu samoza�chowawczego i rozrodczego, z pop�dów inami�tno�ci, jest zawsze �ywio�owa i �lepa, wymaga przeto uj�cia w �o�ysko ipokierowania jej energii do w�a�ciwych celów.15 I.C a r u s o, Bios, Psyche, Person, Alber 1957.16 D.M.Bonner, Podstawy biologii wspó�czesnej - dziedziczno�� (t�.z ang.),Warszawa 1964 s.132-153; S.Skowron, Dziedziczno��, Warszawa 1960 s.305-324.17 S.Szuman, S.Skowron, Organizm a �ycie psychiczne, Warszawa 1934s.187-206; K.S o � n i c k i, Istota i cele wychowania, dz.cyt., s.56-64.b) Pomimo swej �ywio�owo�ci si�a pop�du �yciowego od pocz�tku istnieniacz�owieka zale�y od pomocy i opieki wychowawczej, czyli od spo�ecznegodzia�ania wychowawców (rodziców, nauczycieli), które znów jest unormowanezwyczajami i obyczajami �ycia okre�lonego spo�ecze�stwa.Ten pot�ny nurt �yciaspo�ecznego stara si� pokierowa� biosem jednostki do w�asnych celów ipodporz�dkowa� j� obowi�zuj��cym w danym zbiorowisku normom zwyczajowym,moralnym, este�tycznym, jak np.przez kr�powanie stóp dziewcz�t na �z�otelilijki" w dawnych Chinach lub wyd�u�anie szyi dziewcz�tom przez nak�adaneobr�cze u plemion afryka�skich, przez tatuowanie cia�a ch�opców18.T� w�a�niesi�� spo�eczn� obyczajowo�ci i moralno�ci zbiorowej, urabiaj�c� kszta�t biosuprzy pomocy przymusu, nacisku, presji opinii publicznej, kontroli, satyry,sankcji karnych itp.form �ycia spo�ecznego, nazywa si� w pedagogice etosem(gr [ Pobierz całość w formacie PDF ]