[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Ju� Boecjusz podkre�la� rozumno�� substancjaln� w osobie ludzkiej.Dzisiaj o duchowo�ci cz�owieka wiemy znacznie wi�cej, okre�laj�c jejnast�puj�ce cechy: 1� - duchowo�� ludzka jest rozumna, to znaczyzdolna do obiektywnego poznania rzeczywisto�ci w procesie abstrakcjiumys�owej, która z materia�u spostrze�onego odrywa cechy istotneprzedmiotu, tworz�c z nich tre�ci prawdziwego poj�cia, zgodnego zestanem faktycznym; 2� - duchowo�� cz�owieka zdolna jest do warto��ciowania i oceniania wszystkich przedmiotów prze�y� w stosunku dosiebie (subiektywnie) jako dobrych, pi�knych, prawdziwych, szlachet�nych itp., w zwi�zku z czym warto�ciowanie wyp�ywa ze zdolno�ci domi�owania i ��czenia si� z dobrem, pi�knem, prawd� w swoim prze�yciu,dlatego te� duchowo�� mo�e tworzy� najwy�sze idea�y Dobra, Pi�kna,Prawdy i �wi�to�ci (por.ideoteli� W.Sterna) i �y� tymi idea�ami;3� - duchowo�� ludzka jest wolna, czego wyrazem jest wolno�� woli49 Por.K.D�browski, Higiena psychiczna, Warszawa 1962 s.62-63, 72-78, 401.50 Por.N.Han-Ilgiewicz, Niezno�ni ch�opcy.Typy plastyczno�ci psychicznej '�'diagnostyce szkolnej, Warszawa 19602 s.220 n.w wyborze dobra i mo�no�� brania odpowiedzialno�ci moralnej za siebie, swoje�ycie i post�powanie, za innych ludzie, np.w ma��e�stwie5 x, rodzinie,narodzie; 4� - dalej duchowo�� cz�owieka jest twórcza, st�d nie zadowala si�odbiorem tylko i prze�ywaniem gotowych dzie� kultury, lecz d��y do szukanianowo�ci b�d� to przez przetwórcz� prac� nad uszlachetnianiem materii dla dobraludzi, b�d� te� przez oryginaln� twórczo��, przez wynalazczo�� i odkrywczo�� wtworzeniu techniki, nauki i kultury, przekszta�caj�cych naturaln�rzeczywisto��; 5� - wresz�cie duchowo�� ludzka jest otwarta na g��bi�metafizyczn�, przekracza granice zmys�owego do�wiadczenia (transcendencja) isi�ga a� do poznanania �róde� bytu, do Absolutu i Boga, dlatego te� duchowo��cz�owieka w g��biach swoich ma nastawienie religijne, szuka Boga i pragniezjednoczenia z Nim, co chrze�cija�stwo zawar�o w okre�leniu: anima humananaturaliter christiana.Tak poj�te czynniki osobowo��ciowe duchowo�ci wraz zich rozumno�ci�, warto�ciowaniem, wolno��ci�, twórczo�ci� i religijn�otwarto�ci� tworz� cechy gatunkowe cz�owieka {homo sapiens) i decyduj�ostatecznie o rozwoju wychowan�ka, �ami�c i przeciwstawiaj�c si� konwergencjiczynników wewn�trz�nych i zewn�trznych.Jednak�e w�a�ciwym zadaniem wychowawcówjako si�y agosu jest prawid�owe ukszta�towanie czynników osobowo��ciowychwychowanka, budzenie jego duchowo�ci, aby zapanowa�a nad ca�o�ci� orazformowanie na tej podstawie pe�ni cz�owiecze�stwa we wszechstronnie rozwini�tejosobowo�ci cz�owieka.W przeciwnym wypadku zaniedbania wychowawczego powstaje kulturalne opó�nienierozwoju wychowanka, a jego najlepsze duchowe cechy gatunku, jak rozumno��,warto�ciowanie, d��enia wolno�ciowe, aktywna twórczo�� i otwarto�� metafizycznanie uzgodnione z prawd� o rzeczywisto�ci i �asce, nie poddane Logosowi prawdy i�aski trac� sw� bytow� orientacj� i staj� na s�u�b� si� ró�nych pop�dów,instynktów, z�ych nawyków, na�ogów i nami�tno�ci.Wówczas ta jednostka nieukszta�towana prawid�owo w swej duchowo�ci przez wychowawców staje si�aspo�eczna, antyhumanistyczna, wykoleja si� i traci sens swego �ycia.Równocze�nie w ten sposób stwierdzamy, �e agos jako dzia�anie wychowawczeg�ównie nastawiony jest na prawid�owe kszta�towanie trzeciego czynnika cechosobowo�ciowych, na dzia�anie psychagogicz-ne od wewn�trz wychowanków,uwarunkowanie i dozorowanie w�a�-51 Por.abp K.W o j t y � a, Mi�o�� i odpowiedzialno��, Lublin 1960.ciwego funkcjonowania ich mechanizmów wewn�trznych my�lenia, oceniania,procesów decyzyjnych (decydowania), aktywno�ci i kontem�placji zgodnie zprawami logiki, hierarchi� obiektywn� warto�ci, wyboru dobra, zasad dzia�ania imetody kontemplacji filozoficznej.Agos ma wi�c swoje powinowactwo z rodz�c�si� duchowo�ci� wy�chowanka, podobnie jak bios pokole� i rodziców wi��e si� zdziedzicz�no�ci�, poniewa� tworzy i uruchamia mas� dziedziczn� czynnikapierwszego, a etos pokole� historycznych i otoczenia spo�ecznego przekazujedziedziczno�� spo�eczn� i uruchamia mechanizmy wewn�trzne cech nabytychjednostki lub archetypów (prawzory zbiorowej �wiadomo�ci wg Junga, np.prawzórmatki czy ojca), czyli czynnika drugiego.Sytuacja losowa natomiast ci��y nadca�o�ci� uk�adu trzech dynamizmów zewn�trznych i mechanizmów wewn�trznych tychpo�trójnych czynników rozwojowych.Los bowiem ingeruje we wszystkie sk�adnikiuk�adu rozwojowego tak swoim b�ogos�awie�stwem i po�my�lno�ci� warunków dlajednostki, jak te� ciosami nieszcz�� i wy�mierzeniem wy�szej sprawiedliwo�ciBo�ej, maj�cej, jak wierzy chrze��cija�stwo swoje niezbadane wyroki - nagrody ikary wed�ug zapowie�dzi Chrystusa: �je�li si� nie nawrócicie, wszyscy tak samozginiecie" (�k 13,5).Dzia�anie wi�c nieszcz�liwego losu w uj�ciu wiary ma nacelu Opatrzno�ciowym nawrócenie si� cz�owieka, które jest odpowied�nikiemgreckiej metanoi i prorockiego poj�cia powrotu do Boga {szub).Powrót tenwymaga odwrócenia si� od z�a i zwrócenia si� ca�kowitego do Boga, czemutowarzyszy �al z powodu dopuszczenia si� grzechu i rado�� wrócenia na drog�prawdy.W wypadkach wi�c losowych chrze��cija�stwo widzi tajemnicze dzia�anieOpatrzno�ci i mi�o�ci Bo�ej, oddzia��uj�cych specjalnie na duchowo�� cz�owieka,maj�cego z natury swej oddawa� Bogu chwa��, gdy poprzez jego bios (zdrowie lubchoroba), przez uk�ady warunków �rodowiskowych etosu (uznanie lub krzywda,niesprawiedliwo��) b�d� te� agosu (powodzenie szkolne lub trudno�ci wychowawczei konflikty) doprowadza do nawrócenia i prze�wiadcze�nia z wiary, �e kogo Bógbardziej kocha, temu wi�cej krzy�y daje.Ogólnie bior�c, teoria trójczynnikowa, rozwijaj�ca intuicj� Arys�totelesa otrzech czynnikach wychowania, wystarczaj�co wyja�nia mecha�nizmy dzia�aj�ce wrozwoju cz�owieka, zgodnie z powszechnym do�wiad�czeniem wychowawczym, któremujedynie, jak widzieli�my, zaprzecza dwuczynnikowa teoria konwergencji.Stosuj�csi� za� do regu�y metodo�logicznej entia non sunt multiplicanda nakazuj�cej, bybytów, przyczyn,czynników zbytecznie nie mno�y� (tzw.brzytwa Ockhama), teoria trójczynnikowaprzewy�sza pod tym wzgl�dem teorie wieloczynnikowe.Tak np.pedagogikasocjalistyczna wymienia 4 czynniki rozwoju w nas�t�puj�cym uk�adzie: a)biologiczne wyposa�enie szczególnie w budowie mózgu wed�ug typów systemunerwowego Paw�owa (tzw.czynnik naty-wistyczny), b) indywidualna sk�onno�� doprzejawiania umys�owej i fi�zycznej energii (tzw.czynnik aktywno�ci w�asnej),c) biologicznie i kul�turalnie zró�nicowane �rodowisko rozwojowe (tzw.czynnik�rodowis�kowy) oraz d) wp�yw szko�y i wychowawców na kierunek rozwoju dzieci im�odzie�y (tzw.czynnik nauczania i wychowania)52.Spotyka si� tu tak�e inneokre�lenia, np [ Pobierz całość w formacie PDF ]