[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Kiedy alternatywa: demony czy Bóg -nie zostaje jasno rozstrzygni�ta, chaospogl�dów wywo�uje zam�t tak�e w dziedzinie nastrojów, my�li i postaw ludzkich.2.Inaczej ma si� sprawa wtedy, kiedy demoniczno�� staje si�wyobra�e-niemczego� nieuchwytnego, pozostaj�cego na granicy wydarze� jak te�mojej woli i mojej istoty, czego� bez�po�rednio nie postrzeganego, ale jednakoddzia�uj�cego.Tutaj chodzi ju� nie o �wiatopogl�d demonologiczny, lecz oobrazow� artykulacj� tego, co w swej ca�o�ci jest niepoj�te, nie chciane,pokr�tne, przypad�kowe, a co, jakby samo w sobie maj�c swe �ród�o, przemo�nieoddzia��uje.Tu nie mówi si�ju� o demonach, lecz o samej demoniczno�ci.Nieprzybiera ona �adnej postaci, nie staje si� teori�, lecz pozostaje ulot�nymwyrazem pewnej granicy.Wyraz �demoniczno��" pojawia si� u starego Goethego, który mówi o niej w sposóbniezwykle sugestywny, ale taki zarazem, �e to, co nie�uchwytne, nadal stanowijej istot�.Albo wiem to, co demoniczne, zawsze uwik�ane jest w sprzeczno�ci inie daje si� sprowadzi� do �adnego okre��lonego poj�cia.Dlatego równie� uGoethego �demoniczno��" jest s�o�wem niezmiernie wieloznacznym, wypowiadanymwobec tego, co nie�poj�te, co ma by� wys�owione jako tajemnica czego�istniej�cego, dzie�j�cego si�, tworz�cego splot zdarze�, a wokó� czego mog�jedynie kr��y� przeczucia.Tak oto Goethe, w którego metaforach poetyckich zca�� ich wielorako�ci� sensów demony pojawia�y si�ju� od dawna, mówi opier�wiastku demonicznym:�Nie by� on boski, bo wydawa� si� bezrozumny; nie by� ludzki, gdy� zbywa�o muna rozs�dku; nie by� szata�ski, gdy� przemawia�o ze� mi�o�sierdzie; nie by�anielski, bo cz�sto tchn�a ze� rado�� z cudzego nieszczꭜcia.By� raczejdzie�em przypadku, brak mu by�o bowiem ci�g�o�ci: przy�wodzi� namy�lOpatrzno��, gdy� wskazywa� na istnienie ukrytych zwi�z�ków [.].Wszystko, cozakre�la�o granice naszemu poznaniu, przenika� bez trudu [.].Tylko wniepodobie�stwach znajdowa� upodobanie, a osi�gni�cia mo�liwe odtr�ca� odsiebie z pogard� [.].Tworzy� jeden z elementów moralnego porz�dku �wiata,je�li nie przeciwstawiaj�cy si� mu, to w ka�dym razie krzy�uj�cy si� z nim[.].Ale najpotworniej wygl�da ów demoniczny pierwiasteK, gdy opanuje wszystko innew cz�owieku [.].Nie zawsze s� to jednostki najznakomit�sze pod wzgl�demumys�u czy talentu i rzadko odznaczaj� si� przymiota�mi serca; ale emanuje znich jaka� niesamowita si�a [.].Wszystkie po���czone si�y moralne nie s�zdolne im si� przeciwstawi�; na nic si� nie zda, �e rozs�dniejsze jednostkiuwa�aj � ich b�d� za oszukanych, b�d� za oszu�stów - t�umy id� za nimi.Rzadko,a mo�e nigdy nie napotykaj� w swej epoce ludzi o podobnych w�a�ciwo�ciach i nicnie jest w stanie ich poko�na�, chyba wszech�wiat tylko, z którym w�a�nie walk�rozpocz�li"*.3.Goethe mówi o demoniczno�ci jako o mocy obiektywniedzia�aj�cej;okr��aj�, wymieniaj�c jej sprzeczne przejawy.Kierkegaard dostrzega* Johann Wolfgang Goethe, Z mojego �ycia.Zmy�lenie i prawda, prze�.AleksanderGuttry, Warszawa 1957, t.2, s.375 i 377.8485Wyk�ad pi�ty -Filozofia i pseudofilozofiademoniczno�� wy��cznie w cz�owieku.Demoniczny jest ten, kto swoje w�asne japragnie utrzyma� w sposób absolutny.Kierkegaard wyja�nia swoje rozumieniedemoniczno�ci, ukazuj�c sens bycia sob� i wypacze�nia, na jakie bycie sob� bywanara�one."Demonicznajest wszelka indywidualno��, która odnosi si�do idei bez korzystaniaz okre�le� po�rednich (st�d zamkniecie si (}na wszystko inne).Kiedy ide� t�jest Bóg, mamy do czynienia z indywidualno�ci� religijn�., kiedy ide� t� jestz�o, mamy do czynienia z indywidualno�ci� demoniczn� w w�szym znaczeniu tegos�owa".W przypadku, kiedy demoniczno�� (w w�szym sensie) pozostaje sa�ma dla siebieca�kowicie przejrzysta, mamy do czynienia z diab�em.Dia�be� jest tylko duchem,a st�d jego absolutna �wiadomo�� i przejrzy�sto��"*.(Zwraca uwag� zupe�nieinne rozumienie "demoniczno�ci tego wyrazu" u Goethego, gdzie Mefisto wcale niejest demoniczny w�a�nie dlatego, �e cechuje go pe�na jasno�� umys�u i czystanegatywno��).De�moniczno�� cz�owieka istotnie nie mo�e si� sta� sama dlasiebie przejrzy�sta.Ja staje si� bowiem przejrzyste dzi�ki absolutnemustosunkowi do Boga, a nie dzi�ki absolutnemu stosunkowi do siebie samego jakodoj� absolutnego.Niezrozumia�e s� wprawdzie zarówno demoniczno�� jaki bosko��:�Obie s� milczeniem.Milczenie jest zasadzk� szatana; im wi�cej si�przemilcza, tym straszniejszy staje si� szatan, ale milczenie jest tak�e�wiadectwem bosko�ci obecnej w jednostce"**.Demoniczno��, podobnie jakreligijno��, stawia cz�owieka poza powszechno�ci�.Z tym, �e uwik�aniu si� wnieprzejrzysto�� demoniczno�ci zostaje przeciwsta�wione bezgranicznerozja�nianie, jakiego doznajemy w obliczu Boga: Zagubieniu si� wparadoksalno�ci demoniczno�ci staje naprzeciw zba�wienie, jakie niesie ze sob�paradoks Boga.Demoniczno�� jako harda wolabyciaswym w�asnym, przypadkowym ja, to rozpaczliwepragnienie bycia sob�.�Im wi�kszajednak �wiadomo�� w tak cierpi�cym cz�owieku,który rozpaczliwie pragnie by� sob�, tym* S0ren Kierkegaard, Choroba na �mier�, prze�.Jaros�aw Iwaszkiewicz, Warszawa1969, s.181.** S0ren Kierkegaard, Bo ja�� i dr�enie, prze�.Jaros�aw Iwaszkiewicz,War�szawa 1969, s.96.bardziej wzrasta pot�ga rozpaczy, staj�c si� czym� demonicznym.[.] Jaludzkie, które rozpaczliwie pragnie by� sob�, z trudem znosi to czy owocierpienie, którego nie mo�e zwyczajnie usun�� czy od��czy� od swej konkretnejosobowo�ci.W�a�nie na tej m�ce koncentruje cz�owiek ca�� sw� nami�tno��, któraw ko�cu przetwarza si� w demoniczny sza�.W tym momencie, gdyby sam Pan Bóg wniebie i wszyscy jego anio�owie ofia�rowali mu si� z pomoc�, aby go wyrwa� zprzepa�ci, nie chcia�by tego i zawo�a�by: �Nie !� Teraz jest ju� za pó�no! Ongiodda�by wszystko, aby si�pozby�tej m�ki, ale kazano mu czeka�, teraz jest ju�po wszystkim [.] on, jedyny na �wiecie, potraktowany tak niesprawiedliwie[.].Rozpacz ta nie j est pragnieniem bycia sob� w stoickiej w�tpliwo�ci codo w�asnego ja [.].Rozpacz ta, to pragnienie bycia sob� w nienawi�ci do�ycia, do bycia sob� w ca�ej swej n�dzy [.].Buntuj�c si�przeciw ca�emubytowi, my�li, �e zdobywa �wiadectwo przeciwko niemu, przeciw jego dobru.Za to�wiadectwo zrozpaczony ma samego siebie i nim w�a�nie chce by� dlatego, �e chceby� sob�, sob� w swej m�ce i m�k� t� protestowa� prze�ciw ca�emu istnieniu" *.Cho� �wiadomo�� wzmaga t� demoniczn� wol�, wola ta nie potrafi sama dla siebiesta� si� przejrzy sta i mo�e si� utrzyma� jedynie w ciemno��ci, sk�d napiera na�wiadomo�� i wciska si� w ni�, wzmagaj�c zarazem wszystkie si�y pomagaj�ce jejzamkn�� si� w sobie.Broni si� ona przed wyj�ciem na jaw.St�d pe�nesprzeczno�ci po��czenie jawno�ci i skryto-�ci: �Skryto�� mo�e sobie �yczy�ujawnienia, pod warunkiem jednak, �e przyjdzie ono z zewn�trz, �e si� przydarzy[.].Mo�e ona chcie� jawno��ci, ale tylko do pewnego stopnia, bowiemchcia�aby zachowa� ma�� re�sztk�, z której skryto�� znów mog�aby si� odrodzi�[.].Mo�e ona pra�gn�� jawno�ci, ale chcia�aby zarazem zachowa� incognito(przyk�ady te�go znale�� mo�na w �yciu niejednego poety) [ Pobierz całość w formacie PDF ]