[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.[4] Tryglify nie mog� jednak�e, jak to niektórzy mylnie twier-dz�, by� na�ladownictwem okien, gdy� tryglify umieszcza si� nanaro�nikach i na osi kolumn, a w tych miejscach nie mo�na w ogó-le umieszcza� okien; wi�zania naro�ników zosta�yby przerwane,gdyby tam si� znajdowa�y otwory okienne.Podobnie je�liby kto�przypuszcza�, �e w miejscach dzisiejszych tryglifów by�y kiedy�otwory, móg�by równie� twierdzi�, �e z�bki w jo�skim porz�dkuzaj�y miejsce dawnych okien, gdy� odst�py zarówno mi�dzy z�b-kami, jak i mi�dzy tryglifami nazywaj� si� metopami.�o�yska de-sek i �at Grecy nazywaj� ���� - opai, a nasi wydr��onymi go��b-nikami.W ten sposób odst�p mi�dzy dwiema belkami nazywa si�u nich ������- metope.[5] I jak w architekturze doryckiej ustalono prawid�a tryglifówi modylionów, tak w jo�skiej stosowanie z�bków ma w�a�ciweuzasadnienie; podobnie jak modyliony s� odbiciem wyst�pów kro-kwi, tak w jo�skim budownictwie z�bki na�laduj� wyst�py �at.Dlatego w greckiej architekturze nikt pod modylionami nieumieszcza z�bków, nie mog� bowiem �aty wyst�powa� pod kro-kwiami.Je�li wi�c to co w rzeczywisto�ci powinno znajdowa� si�nad krokwiami i belkami poprzecznymi, w na�ladownictwie znaj-dzie si� poni�ej tych elementów, b�dzie wówczas oparte na b��d-nym za�o�eniu.Tak samo poniewa� staro�ytni nie pochwalali i niewprowadzali modylionów ani z�bków do tympanonów, lecz stoso-wali tylko same gzymsy dlatego, �e nie uk�ada si� ani belek, ani �atku frontowi szczytu, nie mog� wi�c one wystawa�, lecz powinnyby� nachylone ku okapowi.Uwa�ali, �e to, co nie mo�e istnie�w rzeczywisto�ci, nie mo�e mie� uzasadnienia równie� w jej odbi-ciu.[6] Przy wykonaniu swoich dzie� wprowadzili jedynie te ele-menty, które mia�y okre�lone cechy i wywodzi�y si� z rzeczywi-stych praw natury, gdy� uznawali jedynie te, które po rozwa�eniumog� znale�� uzasadnienie w rzeczywisto�ci.Opieraj�c si� na ta-kich za�o�eniach pozostawili nam ustalone zasady symetrii i pro-porcji, w�a�ciwych ka�demu porz�dkowi.Id�c w ich �lady przed-stawi�em prawid�a porz�dku jo�skiego i korynckiego; obecnieomówi� pokrótce porz�dek dorycki i jego ogólny wygl�d.Rozdzia� trzeci[1] Niektórzy staro�ytni architekci twierdzili, �e nie nale�y bu-dowa� �wi�ty� w porz�dku doryckim, gdy� maj� b��dne i niew�a-�ciwe proporcje.Tak twierdzili Arcezjusz, Pyteos, jak równie�Hermogenes.�w, maj�c ju� przygotowany marmur na budow�wi�tyni w porz�dku doryckim, zmieni� plan i z tego samego mar-muru wzniós� �wi�tyni� jo�sk� po�wi�con� Ojcu Liberowi, niedlatego, �eby wygl�d, styl albo pe�en godno�ci kszta�t �wi�ty� do-ryckich nie by� pi�kny, lecz dlatego, �e rozmieszczenie tryglifówi kasetonów jest trudne i niewygodne.[2] Trzeba bowiem tryglifyumie�ci� na osi �rodkowych �wiartek �rednicy kolumny, a meto-py znajduj�ce si� mi�dzy nimi musz� by� kwadratowe.NatomiastPrzy naro�nych kolumnach tryglify umieszcza si� na samym skra-ju, a nie na osi �rodkowych �wiartek �rednicy kolumny i, co zatym idzie, metopy przy naro�nych tryglifach nie s� kwadratowe,lecz szersze o po�ow� szeroko�ci tryglifu.Natomiast ci, którzychc� wsz�dzie dawa� metopy kwadratowe, �cie�niaj� naro�ne in-terkolumnia o po�ow� szeroko�ci tryglifu.Zarówno jedna ewentu-alno��, jak i druga, to znaczy zarówno powi�kszenie d�ugo�ci me-XXII.Dwa sposoby umieszczenia tryglifów.A - tryglif na osikolumny, B - przesuni�cie skrajnego tryglif u do naro�a,C - zachowanie równych odst�pów mi�dzy tryglifami, przy zw�eniuskrajnego interkolumniumXXIII.Frontony doryckie typu diastylos.A - czterokolumnowy,B - sze�ciokolumnowytop, jak i �cie�nianie interkolumniów, jest jednak b��dna.Dlatego jak si�zdaje, staro�ytni architekci unikali porz�dku doryckiego przy budowie �wi�ty�.[3] My jednak przedstawiamy porz�dek zgodnie z tym, co namprzekazali nasi mistrzowie, aby ka�dy, kto znaj�c te zasady chcia�-by z nich skorzysta�, znalaz� podane tu proporcje i móg� z ich po-moc� wznie�� �wi�tyni� w porz�dku doryckim poprawnie i bez-b��dnie.Front �wi�tyni doryckiej wzd�u� linii, na której ma si�ustawi� kolumny, powinno si� podzieli� na dwadzie�cia siedemcz�ci, je�li �wi�tynia ma by� czterokolumnowa, a na czterdzie�cidwie cz�ci, je�li ma by� sze�ciokolumnowa.Jedna taka cz�� b�-dzie modu�em zwanym przez Greków ������� - embater; ten mo-du� stanowi podstaw� wszystkich oblicze�.[4] �rednica kolumnb�dzie si� równa�a dwóm modu�om, wysoko�� kolumn razem z ka-pitelami czternastu modu�om.Wysoko�� kapitelu b�dzie równajednemu modu�owi, szeroko�� dwóm ca�ym i jednej szóstej modu-�u.Wysoko�� kapitelu trzeba podzieli� na trzy cz�ci: jedna z nichprzeznaczona b�dzie.na plintus z kymationem, druga na echinusz pier�cieniami, trzecia na szyjk� kolumny.Kolumna powinna si�zw�a� wed�ug tych prawide�, jakie poda�em w trzeciej ksi�dze dlakolumn jo�skich.Architraw razem z teni� i kroplami powinienmie� wysoko�� jednego modu�u, tenia jedn� siódm� modu�u, a kro-ple wraz z listw� powinny odpowiada� tryglifom i zwisa� pod te-ni� na jedn� szóst� modu�u.Równie� szeroko�� dolnej cz�ci ar-chitrawu powinna odpowiada� szyjce kolumny u góry.Nad archi-trawem nale�y umie�ci� tryglify wraz z metopami; tryglifypowinny mie� wysoko�� pó�tora modu�u, a szeroko�� jednego mo-du�u.Rozmie�ci� je trzeba w ten sposób, aby zarówno nad kolum-nami naro�nymi, jak i nad �rodkowymi znajdowa�y si� na osi �rod-kowych �wiartek kolumn i aby nad ka�dym interkolumnium wypa-da�o po dwa tryglify, natomiast nad �rodkowymi interkolumniamiw przedsionku i w tylnej kolumnadzie po trzy.W ten sposób przezposzerzenie �rodkowych interkolumniów u�atwi si� dost�p do po-s�gów bóstw tym, którzy wchodz� do �wi�tyni.[5] Szeroko�� try-glifów nale�y podzieli� na sze�� cz�ci i pi�� z nich przeznaczy�na �rodek tryglifu, natomiast dwie po�ówki pozosta�ej cz�ci za-znaczy� lini� po prawej i lewej stronie.Z owych pi�ciu cz�ci po-zostawionych w �rodku jedn� nale�y ukszta�towa� jako udo, zwa-ne przez Greków ����� - meros, i wzd�u� niego wyku� pod k�temProstym po obu bokach rowki; na prawo i lewo zgodnie z porz�d-kiem nale�y umie�ci� dwa inne uda, a wzd�u� ich kraw�dzi ze-wn�trznej wy��obi� pó�rowki.Po rozmieszczeniu tryglifów trzebawykona� mi�dzy nimi kwadratowe metopy, a na rogach pó�meto-py maj�ce szeroko�� po�owy modu�u.W ten sposób przez zastoso-XXVI.Zasada budowy kaneli doryckich.A - trzon kolumnyz oznaczeniem trzech faz obróbki, B - sposób wykre�lania kaneliwanie jednolitego podzia�u uniknie si� b��dów w metopach, inter-kolumniach i kasetonach.[6] Kapitele tryglifów powinny si� rów-na� jednej szóstej modu�u.Nad kapitelami tryglifów umie�ci� trze-ba gzyms o wyst�pie równym dwóm trzecim modu�u, z doryckimkymationem u do�u i drugim u góry.��cznie z owymi kymationa-mi gzyms powinien mie� wysoko�� po�owy modu�u.Od spodugzymsu, prostopadle do tryglifów i nad �rodkiem metop nale�ywyznaczy� osie i rozmie�ci� krople tak, aby sze�� kropel przypa-da�o na d�ugo��, a trzy na szeroko��.Pozosta�� przestrze�, ponie-wa� metopy s� szersze od tryglifów, nale�y zostawi� pust� albo fwype�ni� rze�b�.Na samym brzegu gzymsu trzeba wyku� wg��bie-nie zwane skocj�.Wszystkie inne elementy, jak tympanon, simyi gzymsy, wykonuje si� w ten sposób, jak to opisa�em przy porz�d-ku jo�skim.[7] Takie prawid�a trzeba stosowa� w budowlach typu diastylos.O ile jednak budowla ma by� systylosem o pojedynczych trygli-fach, to jej front, je�li jest czterokolumnowa, nale�y podzieli� nadziewi�tna�cie i pó� cz�ci, je�li za� ma by� sze�ciokolumnowa, tona dwadzie�cia dziewi�� i pó�.Jedna taka cz�� b�dzie modu�em,Wed�ug którego w sposób wy�ej opisany nale�y przeprowadzi� po-dzia� elementów budowli [ Pobierz całość w formacie PDF ]