[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Fascynuje to, jak si� rozwija, sk�d bierze, jakie ma cechy.No i sko�czy�o si�na impasie; to znaczy na tym, �e przemy�l� to i kiedy� do tego wrócimy.Jarzeczywi�cie chcia�bym ten Zanzibar kiedy� opisa�.My�l�, �e mo�na zatem mówi� o dokumentalnym i fabularnym widzeniurzeczywisto�ci.i wtedy w tym fabularnym wa�ne s� postaci.Tak jak wa�ne s� w powie�ci.Zaczyna si� zawsze podobnie: nazywam si� tak i tak, robi� to i to.wa�na jest dramaturgia, zamkni�cie w�tków.a ja nie potrafi�.Dlatego nigdy w�yciu nie napisa�em �adnej sztukiteatralnej.Tyle razy ró�ni re�yserzy na pró�no zwracali si� do mnie z wielomapropozycjami.Pami�tam, �p.Zygmunt Hiibner ci�gle mnie gn�bi�, �ebym napisa�jak�� sztuk� dla Teatru Powszechnego.A ja t�umaczy�em, �e nie potrafi�, bo nieumiem roz�o�y� �wiata na postaci.I przede wszystkim nie potrafi� napisa�dialogu - zdialogizowa� tego, co mam do powiedzenia.Wszystko zatem rozbija�osi� o ten mój niedostatek warsztatu, czy mo�e inno�� mojego warsztatu.Nie mam na tyle wyobra�ni, by pisa� rzeczy fikcyjne.Gdybym mia� przywilejposiadania wyobra�ni pisarza fikcji, wówczas siedzia�bym cichutko w swoimgabinecie i pisa�bym ksi��ki brane z samej wyobra�ni.Niestety, nie posiadamtego daru.Ci�ko musz� pracowa�, by zdoby� materia� do moich ksi��ek.Toraczej swego rodzaju brak pchn�� mnie do tego, co robi�.Moi koledzy, którzypisz� powie�ci, s� w o wiele bardziej uprzywilejowanej sytuacji.Skoro mówimy o formie, o wymogach gatunku - prosz� pomóc mi przybli�y� gatunek,który pan uprawia.Czym on jest? Okre�li� si� pan kiedy� jako pisarz creativenon-fic-tion.To bardzo ogólne.Czy jest to poszerzona konwencja reporta�uliterackiego?Wchodzimy tu w sfer� definicji warsztatowych.W ka�dym kraju, w ró�nychj�zykach ta sama formu�a wypowiedzi inaczej jest nazywana.Po francusku - toreportage i w takiej wersji termin ten przeszed� do naszego j�zyka.Wangielskim s�owo to raczej nie jest u�ywane.Stosuj� oni okre�lenie non-fictionwriting - z tym, �e jest to poj�cie bardzo szerokie, bo obejmuj�ce iese-istyk�, i krytyk�, itp., albo cz�ciej: travel literatur� - literaturapodró�nicza, co z kolei przet�umaczone dos�ownie brzmi fatalnie.Amerykanie jeszcze w latach sze��dziesi�tych wprowadzili poj�cie New Journalism- nowego dziennikarstwa, i by� mo�e ten termin - tak jak oni go definiowali -najbli�szy jest memu pisaniu.To znaczy jest to opisywanie autentycznychzdarze�, autentycznych ludzi przy u�yciu form wyrazu, warsztatu, do�wiadcze�literatury pi�knej -jak myj� nazywamy, czy tak jak oni - fikcyjnej.Czyli bardzo mocno przesi�kni�tej subiektywno�ci�?Tak, z poszerzeniem definicji faktu.Bowiem w tym standardowym dziennikarstwieprzez fakt rozumiemy �cis�� relacj� z danego wydarzenia, najcz�ciej ocharakterze politycznym lub ekonomicznym.Natomiast mnie interesuje przyroda,klimat, nastrój, atmosfera i mnóstwo rzeczy, które tradycyjnie wchodz� w opis�ci�le literacki.Efektem jest przemieszanie gatunkowe, przemieszanie ró�nych�rodków.Co ja zatem pisz�? Pisz� teksty.Nie umiem tego inaczej zdefiniowa� -to okre�lenie najbardziej mi odpowiada.Cz�sto wspomina pan o kola�u.�Tak, z malarstwa mo�emy bardzo wiele czerpa� dla literatury.Dla mnie tonajwspanialsze �ród�o wszelkich, równie� warsztatowych pomys�ów - wszystko tkwiw malarstwie.Otó� forma malarskiego kola�u by�aby najlepszym odpowiednikiemtekstów, które tworz�.To znaczy wybieram ró�ne �rodki, ró�ne rzeczy, niezastanawiaj�c si� nad ich klasyfikacj� - zostawiam to krytykom - pisz� tak, jakmi si� najlepiej wyrazi.Dlaczego napisa�em ten czy inny tekst proz�? Dlaczegopisz� wiersze? Poniewa� s� rzeczy, których nie da si� inaczej wyrazi�.Niezastanawiam si� wtedy, czy jest to �czysty" - w znaczeniu klasycznej definicji- reporta�, esej czy wiersz.A wszystko, co pisz�, pisz� poprzez siebie.Pytano mnie, dlaczego Imperium nie ma bohatera.Jak to - odpowiadam -ja jestembohaterem Imperium! Tak jak jestem bohaterem wszystkich swoich tekstów, któreza�wiadczam sob�.Mo�e to rodzaj egocentryzmu, �e nie potrafi� napisa� oniczym, czego sam nie prze�y�em, czego sam nie widzia�em, nie do�wiadczy�em,gdzie sam nie pojecha�em, czego nie us�ysza�em, nie pomy�la�em.Czasami opisuj�c to, co robi�, uciekam si� do �aci�skiego zwrotu silva rerum -�las rzeczy".To jest mój �wiat - las rzeczy, a ja �yj� i podró�uj� w nim.�ebypoj�� �wiat, trzeba go przenikn�� tak ca�kowicie, jak to tylko mo�liwe.Pos�uguje si� pan opowiadaniem, a�eby ten las rzeczynabra� sensu, kszta�tu i spoisto�ci? Bo przecie� pa�skie pisanie polega nanarracjiTak, sama konstrukcja, opowiadanie, to pocz�tek! i po�owa osi�gni�cia.Nieb�dzie ono kompletne, póki pisarz nie stanie si� jego cz�ci�.To dajeopowiadaniu spoisto��, to w�a�nie znajduje si� w centrum �lasu rzeczy".Tradycyjnym chwytem literatury jest pozostawienie pisarza w cieniu, opowiadaniepoprzez sfabrykowanego narratora, który opisuje wyobra�on� rzeczywisto��.Dlamnie to, co mam do powiedzenia, nabiera warto�ci przez fakt, �e tam by�em iby�em �wiadkiem wydarze�.Jest - przyznaj� - pewien egotyzm, �e w tym, copisz�, skar�� si� na upa�, g�ód lub ból, który odczuwam, ale fakt, �e towszystko osobi�cie prze�y�em, nadaje temu autentyczno��.Mo�na to nazwa�osobistym reporta�em, poniewa� autor jest tam zawsze obecny.Czasami nazywam to�literatur� na piechot�".Na jakim etapie ogl�dania nowych �wiatów pan ju� wie, co jest istot� wobserwacji i co buduje t� syntez�, która b�dzie okre�la� charakter miejsca czykultury? Czy to �rodzi si� samo"?Pewnie zawdzi�czam to tak zwanemu ogromnemu do�wiadczeniu, czyli d�ugoletniemupodró�owaniu.Przecie� ja intensywnie podró�uj� od 1956 roku - a wi�c ju� ponadczterdzie�ci lat jestem �w drodze", czyli �w podró�y".I w tym czasie pozna�em- oczywi�cie na tyle, na ile cz�owiek w ogóle mo�e pozna� - ca�y �wiat.By�emna wszystkich kontynentach, we wszystkich wi�kszych regionach �wiata.My�l�wi�c, �e taka synteza buduje si� w cz�owieku stopniowo.Powstaje w jego�wiadomo�ci, w jego wra�liwo�ci.To jest proces nigdy nie zako�czony.I trwa�b�dzie tak d�ugo, jak d�ugo b�d� jeszcze móg� je�dzi� i pisa� [ Pobierz całość w formacie PDF ]