[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.St�d postulat, abybadania wed�ug tego planu by�y prowadzone w jak najkrótszym czasie (na przyk�ad2-3 tygodni) przez zespó� dobrze przygotowanych specjalistów.7.2.3.3 Strategia bada� pod�u�nych(por.Bee, 1994; Przetacznik-Gierowska i Tyszkowa, 1996).Je�eli pomiary dokonywane by�y do�� cz�sto, mo�liwe jest prze�ledzenie(monitorowanie) zmian w obr�bie badanej zmiennej i okre�lenie, czy zmiana macharakter liniowy, stadialny, czy te� cykliczne-fazowy Na przyk�ad, przybadaniu potrzeb m�odzie�y w okresie dorastania oraz poczucia ich zaspokojenia wszkole przez rówie�ników i doros�ych - nauczycieli (Bardziejewska, 1999) -badacza mo�e interesowa� zmienno�� tych potrzeb i zmienno�� poczucia ichzaspokojenia w zale�no�ci od czasu pobytu w szkole.Plan jego bada� mo�e wtedywygl�da� tak jak na rycinie 7-6.G�ówna trudno�� to odpowiedni zestaw rzetelnych i trafnych narz�dzi badawczych,i to w kilku - równoleg�ych - wersjach, na przyk�ad równowa�ne wersje skalpostaw, kwestionariuszy czy testu wiadomo�ci.Problem ten pozornie znika, gdypos�ugujemy si� obserwacj� i skalami szacunkowymi, wracaWPROWADIEHIE DO PSIfCHOLOGlI ROZWOJUSesja 1 Sesja 2 Sesja 3 Sesja 4 Sesja 5 Sesja 6 Sesja 7wiek 15;0 15;5 16;0 16;5 17;0 17;5 18;0Porównanie poziomu zmiennej badanej w czasie kolejnych sesjiStrategia bada� pod�u�nych - przykMd planu bada�RYCINA 7-6natomiast, gdy narz�dziem zbierania danych jest rozmowa czy technikaprojekcyjna.Kilkakrotne dokonywanie pomiarów - nawet gdy dysponujemy dobryminarz�dziami - samo w sobie jest czynnikiem, który zniekszta�ca� mo�e uzyskiwanevviiyyniki i wywo�ywa� u badanych specyficzne nastawienie do dalszych bada�.Ponadto przy prowadzeniu bada� przez kilka lat trudno utrzyma� pocz�tkow�liczebno�� grupy.Dodatkowym czynnikiem zak�ócaj�cym mo�e by� wchodzeniebadanych w interakcje z badaj�cymi (poznaj� si� coraz lepiej w trakciekolejnych spotka�), z kolei wprowadzanie na ka�d� sesj� innego badacza równie�mo�e spowodowa� zak�ócenia (na przyk�ad obni�a� zaufanie do bada� czy narusza�poczucie bezpiecze�stwa niektórych badanych osób).Wa�nym czynnikiemzak�ócaj�cym jest trudno�� w sprawowaniu kontroli nad specyficznymi dla ka�dejosoby naciskami biologicznymi i spo�ecznymi oraz ich interakcjami, które maj�decyduj�cy wp�yw na indywidualny przebieg jej drogi �yciowej.W toku kolejnychsesji badawczych badane osoby mog� coraz bardziej ró�ni� si� od siebie, co mo�ezmniejsza� czytelno�� analizowanych zwi�zków.7.2.3.4 Strategia bada� sekwencyjnych Wszystkie251(zob.tab.7.2 - grupa I, urodzona w roku 1994 i badana w roku 2000, grupa II,urodzona w roku 1995 i badana w roku 2001).Bee (1994) wyró�nia cztery odmianybada� sekwencyjnych: badania uko�ne, czasowo-sekwencyjne,pokoleniowe-sekwencyjne i przekrojowe-sekwencyjne.Omówimy je kolejno, podaj�cprzyk�ady i prezentuj�c plan bada� w postaci schematów.Badania uko�ne (time-lag design).(patrz linia uko�na w tabeli 7.2).Mo�liwa jest wtedy kontrola czynnika"przynale�no�� do grupy pokoleniowej", natomiast czynnik wieku kontrolowanyjest przez celowy dobór (wyeliminowany).Przyk�adem jest tu badanie(porównywanie podobie�stw i ró�nic) wiedzy na temat profilaktyki AIDS/HIV wgrupach m�odzie�y w wieku od 13.do 15.roku �ycia w kolejnych latach (zob.ryc.7-'~.Innym przyk�adem jest badanie w roku 1999, 2000, 2001 i 2002 poczucia jako�ci�ycia u kobiet w wieku 40 lat, bezrobotnych w sposób ci�g�y przez okres conajmniej pi�ciu lat.Porównujemy wi�c tutaj wyniki czterech grup osób.Odst�pymi�dzy badaniami kolejnych grup okre�la badacz, kieruj�c si� sw� wiedz�dotycz�c�, w tym wypadku, czynników spo�eczno-politycznych, regulacji praw2 5 2 PSYCHOLOGIA ROZWOJU CZlOWIEKAStrafegia bada� uko�nych - przyk�ad I planu bada�RYCINA 7�7nych, wchodz�cych w �ycie w kolejnych lafach itp.Je�eli badacz stwierdzi wyst�powanie istotnych ró�nic mi�dzy wynikamiporównywanych grup, oznacza to, i� silniejszy jest wp�yw czynników zewn�trznychna badane zjawisko ni� zmiennych zwi�zanych z wiekiem osób badanych (czynnikówwewn�trzpych).Badania czasowo-sekwencyjne (time-sequential design).(poprzecznych), na przyk�ad: dwukrotne, w odst�pie dwóch lat, badanie poziomugotowo�ci do czytania dzieci 5-letnich i 6-letnichoraz umiej�tno�ci czytania w grupach dzieci 7-, 8- i 9-letnich (zob.ryc.7-8).Porównanie wyników dzieci w wieku od 5 do 9 lat, uzyskanych w roku 1999,pozwala na wysuni�cie hipotez co do tempa, dynamiki i etapów nabywaniaumiej�tno�ci czytania i pisania.Powtórzenie takich przekrojowych bada� dwalata pó�niej dostarczy danych albo potwierdzaj�cych, albo niepotwierdzaj�cychustalonego w roku 1999 wzorca ró�nic mi�dzy dzie�mi, zwi�zanego z ich wiekiem.Z kolei porównywanie parami grup dzieci 5-letnich,., 9-letnich pozwalaformu�owa� hipotezy na temat wp�ywu czynników powoduj�cych istnienie mi�dzygrupami ró�nic i podobie�stw, zwi�zanych z przynale�no�ci� do danej grupywiekowej (kohorty).0 silnym wp�ywie czynnika "przynale�no�� do grupypokoleniowej" powiemy wtedy, gdy stwierdzimy wyst�powanie odmiennych, istotnieró�nych wzorców ró�nic mi�dzy dzie�mi badanymi w roku 1999 i w roku 2001.Istotne b�d� ponadto ró�nice wyników grup wiekowych porównywanych parami.Badania poko�eniowo-sekwencyjne (cohort-sequential design).przyk�adem mo�e by� badanie przejaStrategia bada� czasowo-sekwencyjnych - przyk�ad planu bada�RYCINA 7-8WPROWADZENIE DO PSYCHOLOGII ROZWOJURok Grupa Grupa Grupa Grupa Grupabadania 1 2 3 4 51999 17 !at 18 lat 19 lat 20 lat2000 X17 iat 18 lat 19 lat 20 lat2001 181at 191at2002 ~181at 201atStrategia bada� pokoleniowo�sekwen~yjny~h - przykhydplanu badn�RYCINA 7�9wów to�samo�ci negatywnej i stosunku m�odzie�y do norm spo�ecznych w warunkachkszta�tuj�cego si� �adu demokratycznego (Hejmanowski, 1999; por.ryc;7-9) [ Pobierz całość w formacie PDF ]