[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Wraz ze spadkiem udzia�u przemys�u w gospodarce nie tylko zmniejszy�a si� licz-ba osób pracuj�cych w tym dziale � g�ównie m�czyzn zatrudnionych na pe�nymeta-cie na stanowiskach robotniczych, lecz równie� radykalnie obni�y� si� stopie�przyna-le�no�ci zwi�zkowej w�ród pracowników nale��cych do wymienionych grup.Obydwate czynniki uszczupli�y znacznie szeregi cz�onków zwi�zków zawodowych.Perspektywy zwi�kszenia liczebno�ci zwi�zków zawodowych s� nik�e, przy czymstopie� przynale�no�ci zwi�zkowej ró�ni si� znacznie w zale�no�ci od wieku.W�ródm�odych pracowników w wieku 16-24 lat tylko 14% nale�y do zwi�zków, podczasgdy w�ród pracowników starszych, w wieku powy�ej 50 lat, cz�onkowie zwi�zkówstanowi� 40%.towne i musia�oby ulec likwidacji.Podwy�ki p�ac s� tu mo�liwe jedynie w wynikuskoordynowanej akcji zwi�zkowej w skali ca�ej ga��zi, która mo�e nast�pnieprzerzu-ci� cz�� zwi�zanych z tym kosztów na konsumentów.Na podstawie bada� przeprowadzonych w ró�nych ga��ziach przemys�u brytyj-skiego M.Stewart wykaza�, �e tak w�a�nie maj� si� sprawy w praktyce5.Wga��ziacho du�ym nat�eniu krajowej i zagranicznej konkurencji zwi�zki zawodowe nieosi�ga-j� �adnej premii p�acowej na rzecz swoich cz�onków.W ga��ziach chronionychprzedkonkurencj� zagraniczn�, ale obejmuj�cych du�� liczb� konkuruj�cych ze sob�przed-si�biorstw krajowych, ró�nice p�ac z tytu�u przynale�no�ci zwi�zkowej wyst�puj�tyl-ko wtedy, kiedy ca�a ga��� jest obj�ta dzia�alno�ci� jednego zwi�zku.Zwi�zkizawo-dowe uzyskuj� natomiast znaczne korzy�ci p�acowe w tych ga��ziach, w którychdzia-�a jedynie kilka przedsi�biorstw krajowych lub zagranicznych.Na spadek roli zwi�zków zawodowych istotny wp�yw wywiera tak�e globalizacja.Rosn�ca konkurencja mi�dzynarodowa w coraz wi�kszej liczbie ga��zi uszczuplazy-ski krajowych monopolistów, b�d�ce dot�d �akomym k�skiem tak�e dla zwi�zków za-wodowych.Poniewa� wzrost konkurencji prowadzi do zwi�kszenia elastyczno�ci po-pytu na dobra i us�ugi oraz pochodnego popytu na prac�, zwi�zki zawodowe stoj�w obliczu pogarszaj�cej si� relacji mi�dzy uzyskiwanym wzrostem p�ac i spadkiemza-trudnienia.Znacz�c� podwy�k� p�ac mo�na osi�gn�� tylko za cen� du�ej redukcjiza-trudnienia.W miar� pogarszania si� tej relacji zmniejsza si� atrakcyjno��cz�onkostwaw zwi�zkach zawodowych.Wyrównawcze ró�nice p�acRó�nice p�ac na korzy�� cz�onków zwi�zku mog� wynika� nie tylko ze skutecznegoograniczania poda�y pracy.W obszarach kontrolowanych przez zwi�zki zawodowepraca ma pewne cechy specyficzne.Nale�� do nich: nieelastyczny czas pracy,nadgo-dziny ustalane przez pracodawc�, wi�ksze tempo pracy.Wszystkie one mog� by�uznane za uci��liwe.By� mo�e wy�sze p�ace w tych ga��ziach s� po prosturekompen-sat� za owe uci��liwo�ci.W kwestii tej �cieraj� si� dwa pogl�dy.Pierwszy z nich g�osi, i� w chwili, gdyzwi�zkowi udaje si� wywalczy� podwy�k� p�ac, przedsi�biorstwo korzysta zokazji,aby wymusi� wzrost wydajno�ci.Nast�puje standaryzacja pracy, a zwi�zkizawodowepomagaj� wprowadzi� nowe normatywy.Przedsi�biorstwa rekompensuj� sobie pod-wy�ki p�ac, zmuszaj�c pracowników do pracy mniej przyjemnej, ale za to bardziejwy-dajnej.M.Stewart, Union Wage Differentials, Product Market Influences and theDivision of Rents, ,,EconomicWed�ug zwolenników drugiego pogl�du, zmiany w organizacji pracy nie s� reakcj�pracodawców na ograniczenie przez zwi�zek poda�y pracy w celu podniesieniap�ac,lecz raczej s� przyczyn� i uzasadnieniem istnienia zwi�zku zawodowego.Zwi�zkipo-jawiaj� si� w ga��ziach, w których racjonalizacja procesów produkcyjnych izaostrze-nie dyscypliny pracy przynosz� znaczny wzrost wydajno�ci.Celem dzia�aniazwi�z-ków nie jest ograniczenie ca�kowitej poda�y pracy, lecz wynegocjowanie dlapracow-ników odpowiedniej rekompensaty pieni�nej za niepopularne zmiany warunkówpracy, korzystne dla pracodawców.Zgodnie z tym pogl�dem zwi�zki zawodowe niezawieraj� z pracodawcami odr�bnych umów dotycz�cych warunków p�acy i pracy.Ichrola sprowadza si� przede wszystkim do zapewnienia podwy�ek p�ac w zamian zazmiany warunków pracy.Podsumowuj�c, mo�na powiedzie�, i� zwi�zki zawodowe zapewniaj� wy�sze p�a-ce swoim cz�onkom z dwóch ró�nych powodów.Po pierwsze, ograniczaj� poda� pra-cy, �wiadomie godz�c si� na ni�sze zatrudnienie w ga��zi w zamian za wy�szep�ace.Po drugie, odgrywaj� wa�n� rol� w negocjowaniu zmian warunków pracy, zapewnia-j�cych wzrost wydajno�ci, dbaj�c o to, aby stosowna cz�� wynikaj�cych z tegokorzy-�ci w postaci podwy�ek p�ac przypad�a za�odze.Negocjacje i strajkiJaki zasi�g maj� strajki? W tablicy 11.6 przedstawiono liczb� dni roboczychrocznie,utraconych w wyniku sporów zbiorowych w wybranych krajach w ci�gu ostatnichdwudziestu kilku lat.W wi�kszo�ci uwzgl�dnionych w tablicy krajów ogólnaliczbadni roboczych traconych w wyniku strajków zmniejsza si�6.Tablica 11.6.Spory zbiorowe (dni robocze utracone w ci�gu roku na 1000zatrudnionych)Kraje1975-19791985-19891990-19941995-19992000-2002W�ochy1 51030024077146Kanada940424231218168Wielka Brytania510180372130USA26086433859Francja210573010598�ród�o: Jak tablicy 11.4.Dlaczego wybuchaj� strajki? Mimo i� pracodawcy i pracownicy walcz� o stosow-ny udzia� w ca�kowitych przychodach przedsi�biorstwa, maj� oni równie� wspólnein-teresy.Kiedy przedsi�biorstwu wiedzie si� lepiej, do podzia�u jest wi�cej.Negocjacjemi�dzy dyrekcj� przedsi�biorstwa a zwi�zkiem zawodowym odbywaj� si� zazwyczajbez strajku.Wówczas wi�cej pieni�dzy pozostaje do podzia�u pomi�dzyakcjonariuszyi pracowników.6 Zauwa�my jednak, �e w latach 2000-2004 nast�pi� pewien wzrost liczby dniroboczych utraconych w wy-niku strajków w porównaniu z latami 1995-1999.Wskazuj� na to dane zawarte wostatniej kolumnie tabli-cy, która obejmuje krótszy okres, tj.2000-2002 (przyp.t�um.).Skoro istnieje taka wspólnota interesów, to dlaczego dochodzi do strajków?Gdybyobydwie strony wiedzia�y z góry, jakie uzgodnienia zostan� przyj�te w wynikustrajku,lepiej by�oby od razu zgodzi� si� na odpowiednie proporcje udzia�ów wprzychodachfirmy, unikaj�c w ten sposób strat w produkcji i utargu.Jednym z powodów, dlaktó-rych tak si� nie dzieje, jest b��dna ocena stanowiska drugiej strony.Dopieropodczasstrajku obydwie strony poznaj� dok�adniej intencje i ��dania partnera.Nie ka�dy jednak strajk wynika z nieporozumie�, których da�oby si� unikn��,gdy-by obie strony dobrze zna�y wzajemne intencje.Powodem strajku mo�e by� równie�spadek wiarygodno�ci partnerów.Je�eli kierownictwo przedsi�biorstwa jestprzekona-ne, i� pracownicy b�d� strajkowa� a� do osi�gni�cia uczciwej ugody, tonatychmiastb�dzie sk�onne zaakceptowa� takie warunki.Po kilku latach wspó�pracy mo�ejednakdoj�� do przekonania, i� zwi�zek ��da za wiele.W takiej sytuacji zwi�zek mo�epod-j�� strajk nie tylko z powodu bie��cego sporu, lecz równie� w celuprzypomnieniaprzedsi�biorstwu, �e zawsze musi si� ono liczy� z wybuchem strajku, je�li nieb�dziepost�powa�o uczciwie.W ten sposób jeden strajk mo�e zapewni� zwi�zkowi ugod�nawiele lat, poniewa� przedsi�biorstwo b�dzie widzie�, �e zwi�zek zastr�jkuje,ilekro�zostan� naruszone zasady uczciwej gry.Dlaczego strajki straci�y na ostro�ci w porównaniu z sytuacj� panuj�c� w latachsiedemdziesi�tych XX w.? Cz�ciowym wyja�nieniem jest spadek stopnia przynale�-no�ci zwi�zkowej [ Pobierz całość w formacie PDF ]